Het betrekken van burgers bij het herbestemmen van cultureel erfgoed is tegenwoordig van levensbelang voor het succes van een project. Tijdens mijn afstudeeronderzoek heb ik geprobeerd om antwoord te geven op de vraag welke factoren ten grondslag liggen aan het succes van burgerparticipatie bij de herbestemming van cultureel erfgoed. Succesvolle burgerparticipatie is enorm belangrijk. Er bestaat echter geen wetenschappelijk onderbouwde structuur om burgerparticipatie toe te passen bij de herbestemming van cultureel erfgoed. Hoog tijd dus om daar verandering in te brengen.
Erfgoedparticipatie-matrix
Mijn afstudeeronderzoek (2016) heeft geresulteerd in de eerste aanzet voor een erfgoedparticipatiematrix (Engels: heritage participation matrix) waarmee burgerparticipatie op een gestructureerde manier kan worden toegepast. De matrix is beperkt tot de belangrijkste informatie die kan bijdragen aan het verhogen van de kans op slagen van burgerparticipatie. Indirect leidt beter burgerparticipatie over het algemeen tot een kwaliteitsimpuls bij herbestemming van cultureel erfgoed. De matrix is hieronder te zien:
De matrix bestaat uit een as met de 5 niveaus van burgerparticipatie, en een as met de 12 factoren die bijdragen aan het succes van burgerparticipatie. De matrix kan gebruikt worden vanuit een gewenst niveau van burgerparticipatie. Dan blijft alleen die rij over. Bijvoorbeeld, bij het hoogste niveau van burgerparticipatie hoef je alleen maar naar de bovenste rij te kijken, bij ‘citizen initiative’ (burgerinitiatief). Wanneer maar beperkte middelen aanwezig zijn (denk aan tijd, geld en personeel), kan men er voor kiezen om alleen de belangrijkste factoren te beïnvloeden (rood). Wanneer bij de herbestemming van een erfgoedobject meer middelen beschikbaar zijn, kunnen meer factoren worden beïnvloed (oranje, geel, grijs).
De matrix kan natuurlijk ook andersom worden gebruikt. Door te inventariseren aan welke factoren wordt voldaan, kan je het niveau van burgerparticipatie kiezen dat het beste past bij het herbestemmingsproject. Zo wordt voorkomen dat er wordt gekozen voor een te hoog gegrepen niveau van burgerparticipatie. In het afstudeeronderzoek is geconstateerd dat burgerparticipatie die negatief uitpakt, zeer schadelijk is voor het vertrouwen van de burger in de initiatiefnemer en de (lokale) overheid.
Eerste aanzet
De matrix moet niet worden gezien als een compleet product. Het kan veel beter worden gezien als een eerste aanzet waar nog veel meer factoren aan toegevoegd kunnen worden. Iedereen is vrij om aanpassingen te maken die het gebruik van de matrix vergemakkelijken of de matrix verbeteren. Verbeteringen of aanpassingen van de matrix ten behoeve van de kwaliteit of het praktisch gebruik dragen bij aan een nobel doel: het verbeteren van het eindresultaat van de herontwikkeling van ons cultureel erfgoed. En in de verre toekomst aan het behoud van ons cultureel erfgoed.